بارنامه دریایی چیست و چه مواردی را شامل می‌شود؟

حمل و نقل دریایی را می‌توان مهمترین شیوه حمل بار به شمار آورد. از آنجا که 90 درصد انتقال کالا از طریق روش حمل بار دریایی صورت می‌گیرد و در بسیاری از شرایط بهترین انتخاب برای انتقال کالا است، آشنایی با اصطلاحات تجارت بین المللی در این زمینه برای تجار و بازرگانان ضروری و کاربردی است. بارنامه دریایی از اصطلاحات مهم حمل و نقل دریایی و از مهمترین مدارک مورد نیاز ترخیص کالا از گمرک است که مشخصات و جزئیات مهمی را شامل می‌شود. برای آشنایی با مفهوم بارنامه دریایی، انواع و مزایای آن با ققنوس ترخیص همراه باشید.

اصطلاح بارنامه دریایی چیست؟

همانطور که می‌دانید، حمل و نقل دریایی به معنای انتقال و جابجایی محموله‌ها از کشور مبدا به کشور مقصد از طریق دریا و براساس قوانین تعیین شده است. در اغلب مواقع مسئولیت حمل بار بین المللی بر عهده شرکت‌های دولتی یا خصوصی حمل و نقل است که فرایند انتقال بار را به شکل فورواردی انجام می‌دهند. فعالیت فورواردی فرایندی است که تمام امور مربوط به جابجایی کالا نظیر صدور پروفرمای حمل، بیمه باربری، قبض انبارداری و صدور بارنامه دریایی توسط شرکت حمل کننده بار برای انجام تشریفاتی همچون ترخیص کالا از گمرک صورت می‌گیرد.

بارنامه دریایی همچون بارنامه زمینی و هوایی، سندی است که توسط شرکت حمل و نقل یا نماینده وی پس از دریافت مبلغ از مشتری صادر می‌شود و موارد و اطلاعاتی همچون وزن کالا، نوع کالا، مبدا و مقصد جابجایی و سایر شرایط توافق شده مابین خریدار و فروشنده در آن درج می‌شوند. بارنامه حمل بار دریایی انواع مختلفی دارد که هرکدام از آنها مفاهیم و کاربردی مجزا دارند و لازم است با این اصطلاحات رایج گمرکی در زمینه حمل و نقل دریایی به خوبی آشنا شوید.

مشخصات درج شده در بارنامه دریایی

همانطور که اشاره کردیم، بارنامه دریایی سندی است که توسط شرکت حمل و نقل دریایی یا نماینده قانونی وی پس از دریافت کالا و اطمینان از پرداخت هزینه‌های حمل بار دریایی صادر می‌شود. جزئیات کالا و فرستنده محموله از جمله مواردی هستند که در بارنامه درج می‌شوند و با امضای برگه توسط فرمانده کشتی، تحویل محموله به مقصد مورد نظر تعهد می‌شود. این سند همچون سایر مدارک مورد نیاز ترخیص کالا از گمرک از اهمیت بسیاری برخوردار است و لازم است با دقت زیادی تنظیم شود. موارد درج شده در بارنامه دریایی عبارتند از:

• نام و آدرس فرستنده و گیرنده: نام و نشانی فرستنده و گیرنده محموله باید کامل و خوانا و قابل ردیابی باشد.
• سفارش خرید یا شماره مرجع ویژه: کد تعرفه گمرکی یا HS Code از جمله کدهای مهمی است که باید در بارنامه دریایی ثبت شود. البته توجه داشته باشید که مشخصات عددی ممکن است در کشورهای مختلف، متفاوت باشند؛ بنابراین شماره‌های مرجع ویژه را دریافت کنید.
• طرف ابلاغ کالا: شخصی که فقط از خبر رسیدن بار دریایی به مقصد اطلاع می‌یابد.
• نماینده صاحب کالا
• محل دریافت کالا
• بندر مبدا یا بندر بارگیری محموله
• شماره سفر و نام کشتی
• مقصد نهایی تحویل بار
• مشخصات کامل کانتینر
• علائم و شماره‌های مربوط به بارهای کانتینری
• شرح جزئیات کالا مانند تعداد و نوع بسته بندی (در صورت وجود اعتبار اسنادی، شرح کالا باید براساس آن باشد)
• وزن کالا
• ابعاد محموله
• تاریخ صدور و امضای بارنامه حمل بار دریایی
• هزینه کرایه حمل

ایمیل، نشانی فیزیکی، فکس و شماره تلفن هم از سایر اطلاعاتی هستند که حتما باید در کادر مربوطه در بارنامه درج شوند. از آنجا که این گونه اسناد مورد بازرسی و کنترل جهت بررسی تطابق اطلاعات وارد شده قرار می‌گیرند، هر نوع مغایرتی در نام و آدرس گیرنده می‌تواند مشکلات زیادی را با خود به همراه داشته باشد و سبب کند شدن فرایند دریافت ترخیصیه شود؛ بنابراین برای جلوگیری از خسارت و جریمه، هنگام وارد کردن مشخصات دقت بالایی به خرج دهید.

معرفی انواع بارنامه دریایی

بارنامه دریایی یا Ocean/Marine Bill Of Lading انواع مختلفی دارد که در ادامه به طور کامل بررسی خواهیم کرد.

بارنامه مستقیم یا Direct B/L

نوع مستقیم نشان دهنده این است که هنگام انتقال کالا از بندر مبدا تا مقصد، وسیله حمل کننده بار تغییر نکرده است. این بدین معنی است که کالا تنها توسط یک کشتی و به صورت مستقیم به اسکله مورد نظر رسیده است؛ اما در برخی مواقع ممکن است محموله در کشوری دیگر بارگیری شده باشد که با امضای بارنامه مستقیم این اتفاق رخ نخواهد داد.

بارنامه چارتر یا Charter Party B/L

ابارنامه حمل بار دریایی چارتر حاکی از انتقال محموله با کشتی اجاره‌ای و دربست است. در این صورت تمام ظرفیت کشتی متعلق به محموله یک مشتری خواهد بود و کالای متفرقه‌ای در وسیله حمل کننده نباید قرار بگیرد. البته لازم است بدانید بارنامه چارتر مورد قبول بانک‌ها نیست.

بارنامه سراسری یا B/L Through

این نوع بارنامه دقیقا برخلاف شرایط  بارنامه مستقیم است؛ درواقع به نحوی اجازه حمل کالا با چند وسیله نقلیه را به شرکت حمل و نقل بین المللی می‌‍دهد. شرکت فورواردر می‌تواند در صورت نیاز از چند وسیله حمل کننده جهت جابجایی کالا استفاده کند؛ اما وسیله حمل اولیه باید کشتی باشد.

بارنامه سرویس‌های منظم دریایی یا Liner B/L

این بارنامه برای کشتی‌هایی صادر می‌شود که از برنامه مشخصی پیروی می‌کنند و دارای مقررات مخصوص به خود هستند. اصول و هزینه چنین کشتی‌هایی جهت حمل بار دریایی با سایر کشتی‌ها متفاوت است و هزینه آن کمی گران‌تر است.

بارنامه حمل مرکب فیاتا یا F.B.L

بارنامه دریایی حمل مرکب از جمله اسناد معامله‌ای تائید شده توسط اتاق بازرگانی می‌باشد که برای مشخص کردن عاملین و خدمه شرکت حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این گونه بارنامه، مسئولیت تحویل کالا به مقصد گمرکی مورد نظر جهت ترخیص کالا از گمرک و همچنین مسئولیت خدمه کشتی بر عهده شرکت کشتیرانی است.

بارنامه غیر مخدوش یا Bill Of Lading Clean

بارنامه دریایی تمیز یا غیر مخدوش به این معنی است که در زمان تحویل کالا توسط شرکت حمل و نقل به گیرنده، هیچ بندی مربوط به معیوب بودن یا نبودن کالا در سند ثبت نشده است؛ به همین دلیل معروف به بارنامه تمیز یا غیرمخدوش است. البته توجه داشته باشید تمام انواع بارنامه باید این بند را در محتویات خود برای جلوگیری از مشکلات قانونی ذکر کنند.

بارنامه دریایی مخدوش یا Claused Bill of Lading

این بارنامه دقیقا برخلاف بارنامه تمیز است؛ درواقع در این سند به صورت مستقیم معیوب بودن یا نبودن بار ذکر شده است. بارنامه مخدوش مورد قبول تمام نهادهای حقوقی و بانکی است و دقت داشته باشید که این بند را در تمام بارنامه‌های دریافتی خود قید کنید.

بارنامه ترانسشیپ یا Transshipment Bill of Lading

نوع ترانسشیپ از نظر شرایط بسیار شبیه به بارنامه مستقیم است؛ به این منظور که محموله تنها از مسیر دریا و توسط یک کشتی به کشتی دیگر انتقال می‌یابد. علاوه بر این، لازم است بدانید در این بارنامه حمل بار هوایی باید تمام مقاصد توقف کشتی ذکر شوند.

بارنامه بیات یا Stale Bl

اگر بارنامه پس از مدتی از گذشت حرکت کشتی به بندر بارگیری ارائه شود، کهنه به شمار می‌رود. اصطلاح بارنامه بیات یا قدیمی هنگامی به کار برده می‌شود که سند پس از انقضای اعتبار به بانک مربوطه ارائه شود. به طور کلی حداکثر تا 20 روز از تاریخ حمل و نقل برای ارائه آن به بانک وقت هست؛ بنابراین واردکننده باید تلاش کند قوانین موجود را رعایت کند.

ویژگی‌ها و کاربرد Ocean/Marine Bill Of Lading

بارنامه دریایی در موقعیت‌های مختلفی کاربرد دارد و از آنجا که اطلاعات بسیاری را در خود جای داده است، می‌تواند تعهدی برای دریافت کالا باشد. کاربرد و مزایای این سند عبارتند از:

• بارنامه دریایی برای کالاهای ذکر شده در آن، رسید حمل کننده (کشتی) است.
• نقش تعهدنامه‌ برای حمل کالا از بند مبدا به بندر مقصد مورد نظر را دارد.
• بارنامه وجود یک قرارداد حمل مورد توافق طرفین را به اثبات می‌رساند و مواردی همچون خسارت یا آسیب به کالا را مشخص می‌کند.
• این سند شرایط حمل و نقل و پرداخت کرایه براساس توافق دو طرف قرارداد را نیز مشخص می‌سازد.
• بارنامه دریایی قابل معامله است و می‌تواند طی معامله کالا مورد خرید و فروش قرار بگیرد.

فورواردر کیست و چه وظایفی دارد؟

تاجران و افراد تازه وارد به دنیای تجارت بین المللی با اصطلاحات گوناگونی روبه رو خواهند شد که یکی از این اصطلاحات کلمه فورواردر می باشد. عبارت فورواردر که از مصدر Forward گرفته شده است دارای معانی گوناگونی می باشد اما می باشد اما از جمله معانی این عبارت در زمینه حمل و نقل و تجارت بین المللی می توان به مواردی چون متصدی حمل و نقل، نماینده حمل و نقل، فرد یا موسسه ای که وظیفه جمع آوری و انتقال محموله تجاری را از کشور مقصد به کشور مبداء، بر اساس قرار داد توفق شده دارد و … اشاره کرد.

فردی که به عنوان فورواردر در زمینه تجارت بین المللی فعالیت می کند بر اساس قوانین صادرات و واردات کالا دارای یک سری وظایف مشخص می باشد که از جمله وظایف یک فورواردر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دریافت تمامی اطلاعات لازم از مشتری: در این مرحله فورواردر موظف است تمامی اطلاعاتی را که برای تهیه مدارک مربوط به حمل و نقل مانند بارنامع نیاز دارد را از صاحب محموله تجاری وارداتی دریافت نماید.
• منعقد کردن قرار داد حمل و نقل: فرواردر موظف است که بر اساس اطلاعات دریافت کرده از خریدار محموله تجاری به عقد قرار داد حمل و نقل با تمامی شرایط و قوانین استاندارد و مورد توافق بپردازد.
• نظارت و کنترل کردن صفر تا صد روند حمل و نقل: فورواردر وظیفه دارد بر صفر تا صد فرایند حمل و نقل محموله تجاری، از زمان حرکت از مبداء تا زمان رسیدن محموله به مقصد نظارت کامل داشته باشد.
• تحویل دادن محموله تجاری به گمرک: پس از رسیدن محموله تجاری به مقصد فورواردر باید محموله را به گمرک مورد نظر تحویل داده و مدارک مورد نیاز جهت پیگیری وضعیت محموله را از این ارگان دریافت نماید.
• دریافت صورت جلسه حمل و نقل: فورواردر پس از این که محموله تجاری وارداتی را به گمرک تحویل داد باید صورت جلسه حمل و نقل را از حمل کننده محموله که به آن کریر نیز گفته می شود دریافت نماید.
• تسویه حساب: فوروارد باید در این مرحله با تمامی عوامل دخیل در روند حمل و نقل محموله تجاری از مبداء تا  مقصد تسویه حساب کند و صورت حساب را به تاجر تحویل نماید.
• ارائه گزارش به تاجر وارد کننده: فورواردر موظف است در تمامی مراحل حمل و نقل به صاحب محموله گزارش دهد.
• دریافت مجوزهای مورد نیاز: فورواردر باید تمامی مجوزهای مورد نیاز برای حمل و نقل محموله تجاری را دریافت نماید.

چه فرقی بین بارنامه هوایی و بارنامه دریایی وجود دارد؟

بارنامه ها انواع مختلفی دارند و بر اساس معیارهای گوناگونی دسته بندی می شوند که یکی از این دسته بندی ها بر اساس روش و وسیله حمل و نقل می باشد که بر اساس آن بارنامه ها به سه دسته بارنامه هوایی، بارنامه زمینی و بارنامه دریایی تبدیل می شوند. این بارنامه هر کدام تفاوت هایی با یکدیگر دارند، به طور مثال از جمله تفاوت های بارنامه هوایی با بارنامه دریایی می توان به این مورد اشاره نمود که بارنامه هوایی از طرف شرکت حمل و نقل هوایی و برای کالاهایی با وزن و حجم محدود که بسیار حساس هستند و نباید مدت زیادی در میسر حمل و نقل باشند مورد استفاده قرار می گیرند، اما بارنامه دریایی از طرف شرکت حمل. نقل دریایی و برای محموله هایی با حجم و وزن زیاد استفاده می شود.

معرفی چند مورد از اصطلاحات حمل و نقل دریایی

در صنعت حمل ‌و نقل دریایی اصطلاحات گوناگونی وجود دارد که لازم است تاجران و افرادی که به تازگی به این حرفه و تجارت بین المللی وارد می شوند لازم است با آن آشنا شوند. از جمله اصطلاحات رایج در زمینه حمل و نقل دریایی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ترانشیپ: اصطلاح ترانشیپ زمانی به کار برده می شود که قرار است محموله تجاری در مسیر حمل و نقل از یک کشتی به کشتی ثانویه منتقل شود.
• کریر: اصطلاح کریر به شرکت های حمل و نقلی گقته می شود که علاوه بر فعالیت در زمینه حمل و نقل به صدور راه نامه نیز می پردازند.
• فاس: اصطلاح fas یکی دیگر از اصطلاحات رایج در زمینه حمل و نقل دریایی  است و به معنای تحویل کالا کنار کشتی می باشد. بر اساس این اصطلاح زمانی که کشتی حامل کالا محموله ی تجاری را به بندر کشور مقصد می رساند و محموله تجاری از داخل کشتی خارج شده و بر روی اسکله و در کناره کشتی قرار می گیرد، بر اساس قانون مسئولیت محموله تجاری از فروشنده به خریدار منتقل می شود.
• فوب: اصطلاح فوب که به معنی تحویل کالا بر روی عرشه کشتی می باشد به صورت است که محموله تجاری وارداتی زمانی که کشتی به بندر کشور مقصد رسید بر روی عرشه کشتی به خریدار تحویل داده می شود و به محض خروج کالا از کشتی تمامی مسئولیت این محموله به فروشنده منتقل می شود.
• سی اند اف: این اصطلاح به معنای ارزش کالا به همراه کرایه حمل و نقل می باشد. زمانی که این اصطلاح به کار می رود به این معنا است که فروشنده هزینه حمل و نقل محموله تجاری را پرداخت می نماید اما هزینه هر گونه خسارتی که در مسیر حمل و نقل به محموله تجاری وارد شود به عهده خریدار خواهد بود.

جمع بندی

در این مقاله از ققنوس ترخیص به کاربرد و انواع بارنامه دریایی جهت حمل بار دریایی و انجام اموری همچون ترخیص کالا از گمرک پرداختیم. بارنامه سندی است که توسط شرکت حمل و نقل همراه با اطلاعاتی همچون نوع و جنس کالا، شرایط حمل محموله، وزن کالا و شرایط تحویل کالا صادر می‌گردد و بدون آن، فرایند حمل بار دریایی هیچ اعتبار و ارزش قانونی نخواهد داشت؛ بنابراین لازم است مورد توجه قرار بگیرد.

همانطور که می‌دانید برای فعالیت در زمینه واردات و صادرات کالا نیاز به مشاوره تخصصی و راهنمایی متخصصان این حوزه است تا امور مربوطه به درستی به سرانجام برسند. اگر به دنبال دریافت مشاوره بازرگانی و ترخیص کالا از گمرکات فعال کشور هستید، می‌توانید با کارشناسان ققنوس ترخیص در ارتباط باشید.